Kemalist muhafazakarlığın önde gelen isimlerinden olan Peyami Safa’nın “Kitaptan ve hayattan doğan ihtilaller” ayırımı, Kürt sorununun geldiği aşamaya anlamlandırmak bakımından açıklayıcı bir kavramsallaştırma gibi görünüyor.

 Kitabi (İdeal, ideolojik) bilgiyi temel alan ideolojik anlayışlar, toplumu ideal bir öğretiye göre düzenlemek isteyen, özcü yaklaşımlardır. Bu anlayışlara göre evde yapılan hesap pazara uymaz genellikle. Evde yapılan hesapla anlatılmak istenen metafor ideoloji, pazar ise reel toplumsal gerçekliktir.

İslamcılık, Kemalizm ve Kürt milliyetçiliği evde hesabı yapmışlardır. Üstelik bu ideolojinin sorunsuz bir paradigmaya sahip olduğunu düşünürle. Ancak bu noktada karşılaştıkları temel sorun evde kurdukları ve ideal olan ideolojinin pazarda bekledikleri ilgiyi görmemesidir. Daha açıkçası kurdukları ideolojik anlayışın toplum pratiğinde beklenen karşılığı görmemesi onları endişelendirmekte ve yeni arayışlara itmektedir. Ancak henüz pazarda karşılık görecek bir ideoloji de üretmiş değillerdir. Aslında sorunun odak noktası da buradan kaynaklanmaktadır.

İslamcılık, Kemalizm ve Kürt milliyetçiliği evdeki hesabın pazara uymamasındaki faturayı pazara çıkarmaktadır. Bu durumda genel tavırları, pazarı oluşturan tarih, kültür, dil ve din anlayışına ve bu bileşenlerin oluşturduğu zihniyet dünyasına eleştirel yaklaşıp onu dönüştürme ve yeniden inşa etme anlayışıdır.

Muhafazakar düşünme biçimi ise kitabi bilgiyi değil, pazarı merkeze alır. Dolayısıyla muhafazakarlık aslında akla değil, deneye, tecrübeye, tarihsel pratiğe öncelik veren bir öğretiye sahiptir. Bundan dolayı muhafazakarlığın, İslamcılık, Kemalizm ve Kürt milliyetçiliği gibi “evdeki hesabın pazara uymama “ ihtimali yoktur; zira hesap pazarda yapılmaktadır.

Siyasal olarak kitabi bilgiyi temel alıp toplumu ona göre şekillendirmeyi mi, yoksa toplumun oluşturduğu tarihsel sentezi veri alıp onun üzerinden mi sorunları çözmek gerektiği sorusu anlamlıdır. Kuşkusuz bir üçüncü yol da her ikisini veri alarak yeni bir senteze varmak ve sorunları onun üzerinden çözmek arayışıdır.

İslamcılara göre pazarın geleneksel dindarlık kodları; Kemalistlere göre modernlik öncesi bir zihniyete sahip olması; Kürt milliyetçilerine göre ise Kürt olamaması veya Kürt olmayı başaramaması temel sorundur. İslamcılara göre saf mümin, Kemalistlere göre modern değerleri benimsemiş Türk, Kürt milliyetçilerine göre ise Kürt olmak kuşkusuz özcü ideolojilerin beslediği ideal tiplemelerdir. Ancak bu ideal düşüncelerin toplumda bu saf halleriyle bulunması mümkün mü? Yoksa toplum bu ideolojik bakışlardan farklı bir düzlemde mi yaşamaktadır? Soruları bu noktada cevap aranması gereken sorulardır.

Tarihin dönüşümüne katkı yapan büyük liderler, evdeki hesap(ideal) ile pazar (yaşanan gerçeklik) arasında anlamlı bir denge kurabilen, yaşanan gerçekliği bir ideal etrafında bütünleştiren insanlardır. Çünkü bir mücadelenin başarılı olabilmesi için pazarı ikna edebilen ahlaki bir ideolojiye ihtiyaç vardır.

 Özcü ideolojiler pazarı yani toplumsal zemini yeterince anlayamadıkları, dahası dışladıkları için tarihsizdirler. İslamcıların Asr-ı Saadet, Kemalistlerin Türk kültürü, Kürt milliyetçileri ideal gördükleri Kürt tarihini yüceltirler. İslamcılar Asr-ı Saadetten beri, Kemalistler için Osmanlı dönemi, Kürt milliyetçileri için Kürdistan kurulmadan önce yaşanan tarih sorunludur.